Η βραχυπρόθεσμη κουλτούρα του Βραζιλιάνικου ποδοσφαίρου καταστρέφει τους νέους προπονητές

Του Δημήτρη Βαρσάνη

"Δεν είχα ποτέ καρδιακά προβλήματα πριν. Οι γιατροί με είπαν ότι προκλήθηκε από το στρες. Η καρδιά μου χτυπούσε με ένα παράξενο τρόπο. Ήταν τρομακτικό,με έκανε να αναρωτιέμαι αν αξίζει το κόπο όλη αυτή η τρέλα".
Οι παραπάνω λέξεις ήταν του Μουρίσι Ραμάλιο,προπονητή της Σάο Πάολο ο οποίος μπήκε στο νοσοκομείο το Σεπτέμβριο και διαγνώστηκε με καρδιακή αρρυθμία. Ο Ραμάλιο ο οποίος ήταν ένας από τους υποψήφιους αντικαταστάτες του Λουίς Φελίπε Σκολάρι στον πάγκο της Εθνικής Βραζιλίας μετά το διασυρμό του Παγκοσμίου κυπέλλου,αισθάνθηκε ότι η πίεση στη δουλειά του ευθυνόταν σε μεγάλο βαθμό για τα προβλήματα υγείας του.
"Δεν είμαι ο πρώτος άνθρωπος που υποφέρει με αυτό τον τρόπο. Ένας αριθμός από άλλους προπονητές ξέρω ότι είχαν παρόμοιες εμπειρίες" τόνισε συμφωνώντας με τη πρόταση του ερευνητή ότι:"Το να γίνεις προπονητής στη Βραζιλία είναι κακό για την υγεία σου". Μια μελέτη της τρέχουσας χρονιάς από τη Μεξικάνικη έκδοση της "El Economista" παρείχε πειστικές αποδείξεις ότι η καριέρα ενός προπονητή ποδοσφαίρου,ένα λειτούργημα υψηλής πίεσης οπουδήποτε στον κόσμο, είναι μια ιδιαίτερα αγχωτική κλήση στη Βραζιλία.
Το ρεπορτάζ ανέλυσε συγκεκριμένα 10 πρωταθλήματα από όλο τον κόσμο,πέντε από Ευρώπη και Αμερική αντίστοιχα από το 2002 μέχρι σήμερα και διαπίστωσε ότι κατά μέσο όρο ένας Βραζιλιάνος προπονητής διαρκεί μόνο 15 αγώνες σε έναν πάγκο. Αν τα συγκρίνουμε στην Ιταλία ένας προπονητής μένει στη δουλειά του για 41 παιχνίδια,ενώ στην Ισπανία επιβιώνει για 42. Οι τεχνικοί που έχουν τη μεγαλύτερη ασφάλεια είναι στο πρωτάθλημα των ΗΠΑ με 88 παιχνίδια και ακολουθούνται στενά από τους συναδέλφους τους στην Αγγλία με 80. Μάλιστα επτά από τους δέκα χειρότερους συλλόγους για να δουλέψεις είναι εκ Βραζιλίας.
Τα πιθανά προβλήματα υγείας δεν είναι η μόνη αρνητική συνέπεια αυτής της κουλτούρας του βραχυπρόθεσμου. Ένα δυνατό επιχείρημα μπορεί να γίνει ότι ο έντονος φόβος του να χάσει κάποιος προπονητής παιχνίδια και έπειτα τη δουλειά του έχει αρνητικές συνέπειες για το ίδιο το παιχνίδι στη χώρα.
Στη πρώτη περίπτωση η κουλτούρα της περιστρεφόμενης πόρτας δημιουργεί ένα περιβάλλον,στο οποίο ένας προπονητής φοβάται να πειραματιστεί τη τακτική του ή να μην είναι σε θέση να θέσει σε εφαρμογή κάθε είδους μακροπρόθεσμο σχέδιο. Εδώ και χρόνια οι Βραζιλιάνοι προπονητές γνωρίζουν ότι τρεις ήττες σε σύντομο χρονικό διάστημα ενδεχομένως να σημάνει την απόλυση τους. Έχοντας αυτό κατά νου χρησιμοποιούν συνήθως ένα σύστημα με δύο αμυντικούς μέσους με περιορισμένες ικανότητες στη δημιουργία παιχνιδιού και στη ντρίμπλα και σπανίως αρέσκονται στο επιθετικογενές ποδόσφαιρο.

Ήταν λοιπόν σχεδόν μια έκπληξη ότι οι περιορισμοί του σύγχρονου passing game της Βραζιλίας ήταν τόσο ορατοί κατά τη διάρκεια των δύο τελευταίων Παγκόσμιων κυπέλλων. Δημιουργικοί μέσοι όπως ο Πάολο Ενρίκε Γκάνσο της Σάο Πάολο είναι ολοένα και απειλούμενο είδος προς εξαφάνιση. Στη συνέχεια υπάρχει η φοβία του μακροπρόθεσμου πλάνου στο Βραζιλιάνικο ποδόσφαιρο. Δύο καλά παραδείγματα είναι οι εμπειρίες ενός ζεύγους αλλοδαπών προπονητών στη χώρα του καφέ, του Ουρουγουανού Χόρχε Φοσάτι και του Αργεντινού Ρικάρντο Γκαρέκα.

Αφού κατέκτησε με τη Λιγκα Ντεπορτίβα Ουνιβερσιτάρια Ντε Κίτο το Copa Libertadores (το Champions League της Λατινικής Αμερικής) και το Recopa Sudamericana (το σούπερ καπ της Λατινικής Αμερικής) το 2009 επικρατώντας και στις δύο περιπτώσεις έναντι Βραζιλιάνικων αντιπάλων,η Ιντερνασιονάλ προσέλαβε τον Φοσάτι το Δεκέμβριο του ίδιου έτους ώστε να την οδηγήσει στον σημαντικότερο τίτλο της Λατινικής Αμερικής την επόμενη σεζόν.
Πέντε μήνες μόλις αργότερα όμως απολύθηκε ενώ η ομάδα ήταν ακόμα μέσα στη διεκδίκηση του Copa Libertadores,το οποίο υποτίθεται ήταν ο πρώτος στόχος της Ιντερνασιονάλ εκείνη την εποχή. Η "Ίντερ" τα είχε πάει άσχημα στο πρωτάθλημα του Ρίο Γκράντε,ένα μικρής σημασίας τουρνουά το οποίο όμως βασίζεται γύρω από τις τοπικές αντιπαλότητες και είναι εξαιρετικά σημαντικό για τους οπαδούς,οι οποίοι έχουν εμμονή με το να "φάει" ο ένας τον διπλανό του.

Όταν η Παλμέιρας διόρισε τον πρώην προπονητή της Βελέζ Σάρσφιλντ Γκαρέκα το Μάιο του 2014,χαιρετίστηκε ως μια τολμηρή κίνηση και ένα σημαντικό βήμα πέρα από τον τοπικισμό που συχνά φαίνεται να κυριαρχεί στο Βραζιλιάνικο ποδόσφαιρο. Μαζί με αυτόν ακολούθησαν ένα κοπάδι από Αργεντινούς παίκτες και έμοιαζε ότι ήταν κομμάτι μιας μακροπρόθεσμης στρατηγικής για το χτίσιμο μιας νέας ομάδας. Ωστόσο αυτό δεν ήταν αρκετό. Ο 56άχρονος τεχνικός απολύθηκε μετά από εννέα παιχνίδια χωρίς νίκη.
Στη συνέχεια οι συνεχόμενες αλλαγές προπονητών έχουν αρνητική επίδραση και στην ανάπτυξη των νεαρών ποδοσφαιριστών. Οι νέοι προπονητές στη Βραζιλία είναι εμφανώς κακοπληρωμένοι και απελπισμένοι για να ανέβουν τη σκάλα του ανώτατου ποδοσφαίρου. Ο μόνος τρόπος για να το πετύχουν αυτό σε ένα περιβάλλον με γνώμονα τα αποτελέσματα είναι να κερδίζουν παιχνίδια,πράγμα που σημαίνει ότι αυτό που έχει μεγαλύτερη αξία είναι οι νίκες και όχι η μάθηση η ο πειραματισμός.
Ακόμη,είναι ανησυχητικό να αναρωτιέσαι με τι επίδραση δουλεύει κάποιος στην ηλικία μεταξύ των 18 και 20 κάτω από έξι ή οκτώ διαφορετικούς προπονητές και το πώς μπορεί να εξελιχθεί σε έναν πολλά υποσχόμενο ποδοσφαιριστή. Ίσως το πιο προφανές αποτέλεσμα της κρίσης των Βραζιλιάνων τεχνικών να είναι η επιβλαβής επίδραση στην ανάπτυξη των εαυτών τους.

Ποτέ δεν ήταν πιο εμφανής η αποκαρδιωτική κατάσταση των προπονητών στη Βραζιλία απ' ότι κατά τη διάρκεια της κούρσας για να πάρει κάποιος τη σκυτάλη από τον Σκολάρι ύστερα από το τελευταίο Μουντιάλ. Ακόμα και πριν από την απογοητευτική επικράτηση του Ντούνγκα σε αυτό το διαγωνισμό, το τοπίο φαινόταν ασθενές. Οι άλλοι υποψήφιοι ήταν ο νυν προπονητής της Κορίνθιανς Τίτε,ο οποίος επέστρεψε για δεύτερη φορά στη "Τιμάο" με την οποία έχει κατακτήσει το Copa Libertadores και το Παγκόσμιο κύπελλο συλλόγων. Ενώ αναμφίβολα είναι ένας ικανός και ευφυής προπονητής έχει ελάχιστη εμπειρία εκτός Βραζιλίας.
Έπειτα ήταν ο προαναφερθείς Ραμάλιο και ο Ζίκο,ο πιο πολυταξιδεμένος από τους προηγούμενους τεχνικούς του οποίου όμως το ρεκόρ είναι ασυνεπές. Οι οπαδοί της Βραζιλίας προσεύχονται για ένα νέο ξεκίνημα μετά την οδυνηρή τραγωδία από τη Γερμανία. Ο πόνος από εκείνη τη βραδιά ακόμα δεν έχει φύγει. Κατευθυνόμενη από έναν πεινασμένο για τίτλους πρόεδρο ο οποίος θέλει να εξασφαλίσει τη προσωπική δόξα και που παρακινείται στις ορέξεις των παθιασμένων υποστηρικτών του καταφεύγει σε επιπόλαιες κινήσεις με αποτέλεσμα η Βραζιλία να "τρώει" τους νεαρούς της προπονητές.
Τα τελευταία τέσσερα με πέντε χρόνια ένας αριθμός από ελπιδοφόρους νέους προπονητές αναδείχθηκαν και τα πήγαν καλά σε μικρομεσαίες ομάδες. Όταν όμως έρχεται μια προσφορά από ένα μεγαλύτερο σύλλογο, συνήθως στη μέση της χρονιάς αιφνιδιάζεται από τη μία κρίση στην άλλη και πετάει την ευκαιρία που του δόθηκε. Οι δηλώσεις αγάπης και αισιοδοξίας και από τις δύο πλευρές μετά από τρεις μήνες γίνονται ψεύτικες υποσχέσεις.
Από εκείνο το σημείο η καθοδική πορεία έχει ξεκινήσει και ο ήρωας μας αναπηδά από σύλλογο σε σύλλογο μέχρι τα μαλλιά του γίνουν άσπρα,τα μάτια του κόκκινα και η αυτοπεποίθηση του να είναι υπό κατάρρευση. Περιττό να πούμε ότι οποιεσδήποτε σκέψεις για τακτική καινοτομία έχουν μετατραπεί σε μια μακρινή ανάμνηση για αυτό το "καμένο" υποθετικό φλοιό του προπονητή.

Δεν υπάρχει καμία έλλειψη παραδειγμάτων. Τι θα λέγατε για τον Κάιο Ζούνιορ,ο οποίος κάθισε σε μόλις οκτώ παιχνίδια στη Γκρέμιο το 2012 και ο οποίος έχει αλλάξει 18 συλλόγους στα 14 χρόνια του ως προπονητής; ή ο Σίλας που έκανε θαύματα με τη μικρή Αβάι το 2008 και το 2009 και έπειτα ανταμείφθηκε με μια "γενναιόδωρη" προσφορά 36 ημερών στον πάγκο της Φλαμένγκο; τέλος ο ταλαντούχος Ντάντο Καβαλκάντι που αφού παραιτήθηκε από τη πρώτη του μεγάλη δουλειά στη Σάντα Κρουζ έχει καταφέρει να περάσει από δέκα ομάδες τα τελευταία τέσσερα χρόνια και υπόψη ακόμα είναι 33 ετών!!!

Αντί να αναδύονται νέα ταλέντα σε προπονητές στη Βραζιλιάνικη σκηνή,εξακολουθει να κυριαρχείται από τα ίδια γέρικα "σκυλιά" όπως ο Ραμάλιο,ο Άμπελ Μπράγκα και ο Ζόελ Σαντάνα,άνθρωποι ειδικοί στο να λαμβάνουν υποστήριξη από τον σκοτεινό κόσμο των Διοικητικών συμβουλίων των συλλόγων και αρκετά έμπειροι ώστε να ξέρουν πώς να χειριστούν τους οπαδούς.

Μέχρι τα πράγματα να αλλάξουν και το Βραζιλιάνικο ποδόσφαιρο να παρέχει ένα πιο σταθερό περιβάλλον,στο οποίο οι προπονητές μπορούν να δουλέψουν και να εξελιχθούν το χαμηλό προφίλ των τεχνικών τους στην Ευρώπη θα συνεχιστεί να υπάρχει,όπως και οι οπαδοί της "Σελεσάο" θα προσβλέπουν μόνο στη ζοφερή προοπτική να καθοδηγούν την Εθνική τους ομάδα οι "Φελιπάο" και Ντούνγκα.